Προσφάτως στην διοργάνωση της Eurovision, μιας διοργάνωσης που ούτε την Ευρώπη εκπροσωπεί ούτε την μουσική, ενός ομοφυλόφιλου-τραβεστι, και μάλιστα ο συγκεκριμένος έλαβε την πρώτη θέση, ακούστηκε όπως ακούγεται πολλά χρόνια τώρα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς και υποτιθέμενα «σοβαρά» και «επιστημονικά» βιβλία ότι στην Aρχαία Ελλάδα η ομοφυλοφιλία ήταν κάτι το σύνηθες και ήταν κάτι σαν θεσμός, κοινωνικά αποδεκτό.
Οπωσδήποτε αυτή η προσπάθεια στα πλαίσια της Νέας Εποχής που ζούμε, που όλα ξευτελίζονται, είναι λογικό κάποιοι να θέλουν να χρησιμοποιήσουν το κύρος του Aρχαίου κλασικού μας Πολιτισμού για να ισχυροποιήσουν τις απόψεις τους.
Πάνε μερικά χρόνια που απεφάσισα να το ερευνήσω μόνος μου το θέμα αυτό , όντας και ο ίδιος σχεδόν πεπεισμένος όπως και οι περισσότεροι από εμάς ότι κάπως έτσι είχαν τα πράματα. Στην συνέχεια με κατάπληξη διαπίστωσα ότι είχα πέσει σε μια μεγάλη καλοστημένη για διαφόρους λόγους πλάνη. Άνθραξ ο θησαυρός!
Στην συνέχεια θα αρκεστώ να αναφέρω πηγές που αφορούν την αντιμετώπιση που είχε αυτό το «φαινόμενο» στην Αθήνα και την Σπάρτη. Οι λόγοι είναι συγκεκριμένοι: Πρώτον γιατί γι αυτές τις δύο πόλεις έχουμε τις περισσότερες πληροφορίες και δεύτερον επειδή σαν ηγέτιδες δυνάμεις, είναι λογικό να έπαιζαν ένα είδος προτύπου για τις άλλες πόλεις και να τις επηρέαζαν.
Εν αρχή, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο όρος που χαρακτήριζε τους ομοφυλόφιλους στην Αρχαία Ελλάδα ήταν η λέξη «κίναιδος». Η σημασία αυτής της λέξης ήταν καθαρά υβριστική και καταδικαστική για όσους είχαν κάνει αυτή την επιλογή.
Στην νεοελληνική θα μπορούσαμε να τον πούμε ως ο «καταραμένος». Για του λόγου το αληθές:
Κιναιδεία : η παρα φύσιν ασέλγεια. Αισχίνης 18,29 Δημήτριος Φαληρεύς 97.
Κιναιδεύομα : είμαι κίναιδος
Κίναιδος: ο καταπύγων, ο αισχρός, κακοήθης άνθρωπος
Λεξικόν αρχαίας Ελληνικής γλώσσης Liddel & Scott
Αυτό από μόνο του έχει μεγάλη σημασία, διότι σήμερα οι λέξεις «ομοφυλόφιλος» και «ετεροφυλόφιλος» κάνουν απλά την διαπίστωση του φαινομένου, ενώ στην αρχαία ελληνική αποδίδεται και χαρακτηρισμός και μάλιστα πολύ δυσμενής. Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις.
Αθήναι
Στην δημοκρατική Αθήνα εν πρώτοις, υπήρχε νόμος του Σόλωνος ( ο οποίος αναφέρεται στον λόγο του Αισχύνη – Κατά Τιμάρχου) όπου εάν κάποιος ήταν ομοφυλόφιλος έπρεπε να το δήλωνε στον δήμο και απευθείας έχανε όλα τα πολιτικά του δικαιώματα. Λεπτομερέστερα, δεν είχαν το δικαίωμα να εκλέγονται, να αναλαμβάνουν δημόσια αξιώματα, να παρίστανται ως δικηγόροι ή μάρτυρες σε δίκες, να εισέρχονται σε ιερούς χώρους και να παίρνουν μέρος σε θρησκευτικές τελετές. Δεν μπορούσε να γίνει ένας από τους 9 άρχοντες, ούτε ιερέας, ούτε κύρηκας, ούτε να μετέχει σε δημόσιες θρησκευτικές τελετές, ούτε να φοράει στεφάνι στις δημόσιες στεφανοφορίες. Ο παραβάτης των παραπάνω ετιμωρείτο με την ποινή του θανάτου.
Ο ομοφυλόφιλος στην Αρχαία Ελλάδα δεν είχε πολιτικά και ιερατικά δικαιώματα. Μάλιστα υπάρχει ιστορικό παράδειγμα όπου Αθηναίος πολίτης που ήταν κίναιδος, δεν το είχε δηλώσει, ανέλαβε κάποιο αξίωμα, μετέπειτα αποκαλύφθηκε και εκτελέστηκε αυθημερόν. Αυτός ήταν ο Τίμαρχος και αναφέρεται στον λόγο του Αισχύνη (κατά Τιμάρχου). Στο λόγο του Δημοσθένη "Κατα Ανδροτιωνος" βρίσκουμε άλλον έναν Σολώνειο νόμο, κατά τον οποίο οι κίναιδοι στερούταν το δικαίωμα να ομιλούν στην Αγορά.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν γινόταν αναφορά και σε απόψεις μεγάλων φιλοσόφων της εποχής όπως ο Πλάτων, ο οποίος έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές ως θιασώτης της ομοφυλοφιλίας. Είναι όμως, όντως έτσι;
Πλάτωνος Νόμοι 636c
«Εννοητέον ότι τη θηλεία και τη των αρρένων φύσει εις κοινωνίαν ιούση της γεννήσεως ή περί ταύτα ηδονή κατά φύσιν αποδεδόσθαι δοκεί, αρρένων δε προς άρρενας ή θηλέων προς θηλείας παρά φύσιν».
«Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η φύσις ωθεί τα θηλυκά να είναι σε επαφή με τα αρσενικά από την γέννηση τους και η ηδονή σε αυτά είναι φανερό ότι έχει δοθεί σύμφωνα με την φύσιν, ενώ (η επαφή ενν.) των αρσενικών με τα αρσενικά και θηλυκών με τα θηλυκά ενάντια στην φύσιν (παρά φύσιν)».
Σ’ ένα άλλο απόσπασμα του ιδίου έργου διαβάζουμε:
Πλάτωνος Νόμοι 841d
«Ή μηδένα τολμάν μηδενός άπτεσθαι των γενναίων άμα και ελευθέρων πλην γαμέτης εαυτού γυναικός, άθυτα δε παλλακών σπέρματα και νόθα μη σπείρειν, μηδέ άγονα αρρένων παρά φύσιν ή το μέν των αρρένων πάμπαν αφελοίμθ’άν..»
«Ή κανένας να μην τολμά να έρχεται σε επαφή με τους γενναίους και ελευθέρους εκτός από την ίδια τους την γυναίκα, ούτε να επιτρέπεται να σπείρουν νόθα σπέρματα στις παλλακίδες, είτε σε άνδρες άγονα παρά φύσιν ή μάλλον καλύτερα την μεταξύ ανδρών επαφή να την απαγορεύσουμε εντελώς».
Φανταστείτε κάποιος σήμερα, να πρότεινε έναν τέτοιο νόμο πως θα τον χαρακτήριζαν.
Σπάρτη
Ας διαβάσουμε μερικά χαρακτηριστικά απόσπασμα από τους αρχαίους μας συγγραφείς σχετικά με το τι γινόταν στην Σπάρτη , που ούτε αυτή κατάφερε να γλιτώσει από την αμαύρωση και την λάσπη.
Ξενοφώνοτς Λακεδαιμονίων Πολιτεία 2,13
ὁ δὲ Λυκοῦργος ἐναντία καὶ τούτοις πᾶσι γνούς, εἰ μέν τις αὐτὸς ὢν οἷον δεῖ ἀγασθεὶς ψυχὴν παιδὸς πειρῷτο ἄμεμπτον φίλον ἀποτελέσασθαι καὶ συνεῖναι, ἐπῄνει καὶ καλλίστην παιδείαν ταύτην ἐνόμιζεν: εἰ δέ τις παιδὸς σώματος ὀρεγόμενος φανείη, αἴσχιστον τοῦτο θεὶς ἐποίησεν ἐν Λακεδαίμονι μηδὲν ἧττον ἐραστὰς παιδικῶν ἀπέχεσθαι ἢ γονεῖς παίδων ἢ καὶ ἀδελφοὶ ἀδελφῶν εἰς ἀφροδίσια ἀπέχονται.
«Ο Λυκούργος όμως, αντιθέτως προς όλα ταύτα πιστεύων , επεδοκίμαζε μόνον το εάν σημαίνων άνθρωπος, θαυμάσας την ψυχική αρετήν του παιδίου, προσεπάθη να κάμη αυτόν φίλον με δεσμούς αναμεταξύ των αμέμπτους και να τον συναναστρέφεται, διότι τούτο ενόμιζε μέσον καλλίστης ανατροφής. Εάν όμως επαρουσιάζετο κανείς επιθυμών το παιδικόν σώμα, επειδή ο Λυκούργος εθεώρη τούτο πολύ αναίσχυντον, ενομοθέτησεν εις την Σπάρτην να απέχουν οι ερασταί από τα αγαπώμενα παιδιά, όπως αποφεύγουν εις αφροδισίους (ερωτικάς) σχέσεις οι γονείς από τα τέκνα των και οι αδελφοί από τους αδελφούς των».
Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί πως:
(Πλούταρχος Ηθικά, Τόμος 6, “Τα παλαιά των Λακεδαιμονίων Επιτηδεύματα Β7”)
«Εράν των την ψυχήν σπουδαίων παίδων εφείτο. το δε πλησιάζειν αισχρόν νενόμιστο, ως του σώματος λερων τας αλλ’ ου της ψυχής. ο δ’ εγκληθείς ως επ’ αισχύνη πλησιάζων άτιμος διά βίου ην».
«Ο ψυχικός δεσμός μεταξύ των νέων δεν είχε καμία σχέση με τις σωματικές επαφές και ότι εστερείτο τα πολιτικά του δικαιώματα δυνάμει νόμου όποιος προσπαθούσε να ασελγήσει σε βάρος άλλου».
Ανάλογες είναι οι πληροφορίες που μας δίδει ο Μάξιμος ο Τύριος στο έργο του «Διαλέξεις»20.8de:
«Ερά Σπαρτιάτης ανήρ μειρακίου λακωνικού , αλλ’ερά μόνο ως αγάλματος καλού και ενός πολλοί , και εις πολλών . Η μεν γαρ εξ ύβρεως ηδονή ακοινώνητος προς αλλήλους».
«Θαυμάζει κάποιος άνδρας Σπαρτιάτης έναν έφηβο Λάκωνα, αλλά τον θαυμάζει μόνο όπως θαυμάζουμε ένα πολύ όμορφο άγαλμα και ένα πολλοί άλλοι, ένας πολλούς. Διότι η σωματική απόλαυσις που προέρχεται από την Ύβρι δεν επιτρέπεται μεταξύ τους».
Τέλος αναφορικά με την Σπάρτη ας δούμε και την μαρτυρία του Αιλιανού στο έργο του «Ποικίλη Ιστορία»(3,12) όπου χαρακτηριστικά αναφέρει τα εξής:
«Σπαρτιάτης δε έρως αισχρόν ουκ είδεν είτε γαρ μειράκιον ετόλμησεν ύβριν υπομείναι είτε εραστής υβρίσαι , αλλ’ούδετέροις ελυσιτέλησε την Σπάρτην εγκαταμείναι η γαρ της πατρίδος απηλλάγησαν ή και το έτι θερμότερον και του βίου αυτού».
"O Σπαρτιατικός έρωτας δεν είχε καμία σχέση με αισχρότητες. Άν ποτέ κάποιος έφηβος τολμούσε να ανεχθεί ασέλγεια εις βάρος του ή εάν κάποιος άλλος έφηβος επιχειρούσε να ασελγήσει εις βάρος κάποιου άλλου, δεν συνέφερε κανέναν απ' τους δύο να καταντροπιάσουν την Σπάρτη, αφού σε τέτοια περίπτωση (κρούσματος δηλ) ή εξοριζόντουσαν εφ’ όρου ζωής από την Σπάρτη ή έχαναν την ζωή τους"
Στην συνέχεια θα αρκεστώ να αναφέρω πηγές που αφορούν την αντιμετώπιση που είχε αυτό το «φαινόμενο» στην Αθήνα και την Σπάρτη. Οι λόγοι είναι συγκεκριμένοι: Πρώτον γιατί γι αυτές τις δύο πόλεις έχουμε τις περισσότερες πληροφορίες και δεύτερον επειδή σαν ηγέτιδες δυνάμεις, είναι λογικό να έπαιζαν ένα είδος προτύπου για τις άλλες πόλεις και να τις επηρέαζαν.
Εν αρχή, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο όρος που χαρακτήριζε τους ομοφυλόφιλους στην Αρχαία Ελλάδα ήταν η λέξη «κίναιδος». Η σημασία αυτής της λέξης ήταν καθαρά υβριστική και καταδικαστική για όσους είχαν κάνει αυτή την επιλογή.
Στην νεοελληνική θα μπορούσαμε να τον πούμε ως ο «καταραμένος». Για του λόγου το αληθές:
Κιναιδεία : η παρα φύσιν ασέλγεια. Αισχίνης 18,29 Δημήτριος Φαληρεύς 97.
Κιναιδεύομα : είμαι κίναιδος
Κίναιδος: ο καταπύγων, ο αισχρός, κακοήθης άνθρωπος
Λεξικόν αρχαίας Ελληνικής γλώσσης Liddel & Scott
Αυτό από μόνο του έχει μεγάλη σημασία, διότι σήμερα οι λέξεις «ομοφυλόφιλος» και «ετεροφυλόφιλος» κάνουν απλά την διαπίστωση του φαινομένου, ενώ στην αρχαία ελληνική αποδίδεται και χαρακτηρισμός και μάλιστα πολύ δυσμενής. Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις.
Αθήναι
Στην δημοκρατική Αθήνα εν πρώτοις, υπήρχε νόμος του Σόλωνος ( ο οποίος αναφέρεται στον λόγο του Αισχύνη – Κατά Τιμάρχου) όπου εάν κάποιος ήταν ομοφυλόφιλος έπρεπε να το δήλωνε στον δήμο και απευθείας έχανε όλα τα πολιτικά του δικαιώματα. Λεπτομερέστερα, δεν είχαν το δικαίωμα να εκλέγονται, να αναλαμβάνουν δημόσια αξιώματα, να παρίστανται ως δικηγόροι ή μάρτυρες σε δίκες, να εισέρχονται σε ιερούς χώρους και να παίρνουν μέρος σε θρησκευτικές τελετές. Δεν μπορούσε να γίνει ένας από τους 9 άρχοντες, ούτε ιερέας, ούτε κύρηκας, ούτε να μετέχει σε δημόσιες θρησκευτικές τελετές, ούτε να φοράει στεφάνι στις δημόσιες στεφανοφορίες. Ο παραβάτης των παραπάνω ετιμωρείτο με την ποινή του θανάτου.
Ο ομοφυλόφιλος στην Αρχαία Ελλάδα δεν είχε πολιτικά και ιερατικά δικαιώματα. Μάλιστα υπάρχει ιστορικό παράδειγμα όπου Αθηναίος πολίτης που ήταν κίναιδος, δεν το είχε δηλώσει, ανέλαβε κάποιο αξίωμα, μετέπειτα αποκαλύφθηκε και εκτελέστηκε αυθημερόν. Αυτός ήταν ο Τίμαρχος και αναφέρεται στον λόγο του Αισχύνη (κατά Τιμάρχου). Στο λόγο του Δημοσθένη "Κατα Ανδροτιωνος" βρίσκουμε άλλον έναν Σολώνειο νόμο, κατά τον οποίο οι κίναιδοι στερούταν το δικαίωμα να ομιλούν στην Αγορά.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν γινόταν αναφορά και σε απόψεις μεγάλων φιλοσόφων της εποχής όπως ο Πλάτων, ο οποίος έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές ως θιασώτης της ομοφυλοφιλίας. Είναι όμως, όντως έτσι;
Πλάτωνος Νόμοι 636c
«Εννοητέον ότι τη θηλεία και τη των αρρένων φύσει εις κοινωνίαν ιούση της γεννήσεως ή περί ταύτα ηδονή κατά φύσιν αποδεδόσθαι δοκεί, αρρένων δε προς άρρενας ή θηλέων προς θηλείας παρά φύσιν».
«Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η φύσις ωθεί τα θηλυκά να είναι σε επαφή με τα αρσενικά από την γέννηση τους και η ηδονή σε αυτά είναι φανερό ότι έχει δοθεί σύμφωνα με την φύσιν, ενώ (η επαφή ενν.) των αρσενικών με τα αρσενικά και θηλυκών με τα θηλυκά ενάντια στην φύσιν (παρά φύσιν)».
Σ’ ένα άλλο απόσπασμα του ιδίου έργου διαβάζουμε:
Πλάτωνος Νόμοι 841d
«Ή μηδένα τολμάν μηδενός άπτεσθαι των γενναίων άμα και ελευθέρων πλην γαμέτης εαυτού γυναικός, άθυτα δε παλλακών σπέρματα και νόθα μη σπείρειν, μηδέ άγονα αρρένων παρά φύσιν ή το μέν των αρρένων πάμπαν αφελοίμθ’άν..»
«Ή κανένας να μην τολμά να έρχεται σε επαφή με τους γενναίους και ελευθέρους εκτός από την ίδια τους την γυναίκα, ούτε να επιτρέπεται να σπείρουν νόθα σπέρματα στις παλλακίδες, είτε σε άνδρες άγονα παρά φύσιν ή μάλλον καλύτερα την μεταξύ ανδρών επαφή να την απαγορεύσουμε εντελώς».
Φανταστείτε κάποιος σήμερα, να πρότεινε έναν τέτοιο νόμο πως θα τον χαρακτήριζαν.
Σπάρτη
Ας διαβάσουμε μερικά χαρακτηριστικά απόσπασμα από τους αρχαίους μας συγγραφείς σχετικά με το τι γινόταν στην Σπάρτη , που ούτε αυτή κατάφερε να γλιτώσει από την αμαύρωση και την λάσπη.
Ξενοφώνοτς Λακεδαιμονίων Πολιτεία 2,13
ὁ δὲ Λυκοῦργος ἐναντία καὶ τούτοις πᾶσι γνούς, εἰ μέν τις αὐτὸς ὢν οἷον δεῖ ἀγασθεὶς ψυχὴν παιδὸς πειρῷτο ἄμεμπτον φίλον ἀποτελέσασθαι καὶ συνεῖναι, ἐπῄνει καὶ καλλίστην παιδείαν ταύτην ἐνόμιζεν: εἰ δέ τις παιδὸς σώματος ὀρεγόμενος φανείη, αἴσχιστον τοῦτο θεὶς ἐποίησεν ἐν Λακεδαίμονι μηδὲν ἧττον ἐραστὰς παιδικῶν ἀπέχεσθαι ἢ γονεῖς παίδων ἢ καὶ ἀδελφοὶ ἀδελφῶν εἰς ἀφροδίσια ἀπέχονται.
«Ο Λυκούργος όμως, αντιθέτως προς όλα ταύτα πιστεύων , επεδοκίμαζε μόνον το εάν σημαίνων άνθρωπος, θαυμάσας την ψυχική αρετήν του παιδίου, προσεπάθη να κάμη αυτόν φίλον με δεσμούς αναμεταξύ των αμέμπτους και να τον συναναστρέφεται, διότι τούτο ενόμιζε μέσον καλλίστης ανατροφής. Εάν όμως επαρουσιάζετο κανείς επιθυμών το παιδικόν σώμα, επειδή ο Λυκούργος εθεώρη τούτο πολύ αναίσχυντον, ενομοθέτησεν εις την Σπάρτην να απέχουν οι ερασταί από τα αγαπώμενα παιδιά, όπως αποφεύγουν εις αφροδισίους (ερωτικάς) σχέσεις οι γονείς από τα τέκνα των και οι αδελφοί από τους αδελφούς των».
Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί πως:
(Πλούταρχος Ηθικά, Τόμος 6, “Τα παλαιά των Λακεδαιμονίων Επιτηδεύματα Β7”)
«Εράν των την ψυχήν σπουδαίων παίδων εφείτο. το δε πλησιάζειν αισχρόν νενόμιστο, ως του σώματος λερων τας αλλ’ ου της ψυχής. ο δ’ εγκληθείς ως επ’ αισχύνη πλησιάζων άτιμος διά βίου ην».
«Ο ψυχικός δεσμός μεταξύ των νέων δεν είχε καμία σχέση με τις σωματικές επαφές και ότι εστερείτο τα πολιτικά του δικαιώματα δυνάμει νόμου όποιος προσπαθούσε να ασελγήσει σε βάρος άλλου».
Ανάλογες είναι οι πληροφορίες που μας δίδει ο Μάξιμος ο Τύριος στο έργο του «Διαλέξεις»20.8de:
«Ερά Σπαρτιάτης ανήρ μειρακίου λακωνικού , αλλ’ερά μόνο ως αγάλματος καλού και ενός πολλοί , και εις πολλών . Η μεν γαρ εξ ύβρεως ηδονή ακοινώνητος προς αλλήλους».
«Θαυμάζει κάποιος άνδρας Σπαρτιάτης έναν έφηβο Λάκωνα, αλλά τον θαυμάζει μόνο όπως θαυμάζουμε ένα πολύ όμορφο άγαλμα και ένα πολλοί άλλοι, ένας πολλούς. Διότι η σωματική απόλαυσις που προέρχεται από την Ύβρι δεν επιτρέπεται μεταξύ τους».
Τέλος αναφορικά με την Σπάρτη ας δούμε και την μαρτυρία του Αιλιανού στο έργο του «Ποικίλη Ιστορία»(3,12) όπου χαρακτηριστικά αναφέρει τα εξής:
«Σπαρτιάτης δε έρως αισχρόν ουκ είδεν είτε γαρ μειράκιον ετόλμησεν ύβριν υπομείναι είτε εραστής υβρίσαι , αλλ’ούδετέροις ελυσιτέλησε την Σπάρτην εγκαταμείναι η γαρ της πατρίδος απηλλάγησαν ή και το έτι θερμότερον και του βίου αυτού».
"O Σπαρτιατικός έρωτας δεν είχε καμία σχέση με αισχρότητες. Άν ποτέ κάποιος έφηβος τολμούσε να ανεχθεί ασέλγεια εις βάρος του ή εάν κάποιος άλλος έφηβος επιχειρούσε να ασελγήσει εις βάρος κάποιου άλλου, δεν συνέφερε κανέναν απ' τους δύο να καταντροπιάσουν την Σπάρτη, αφού σε τέτοια περίπτωση (κρούσματος δηλ) ή εξοριζόντουσαν εφ’ όρου ζωής από την Σπάρτη ή έχαναν την ζωή τους"
